Szkoła ponownie reformowana

Katarzyna Hall zaprasza do komentowania nowej podstawy programowej. Nie ma wątpliwości, że szykuje nam się kolejna reforma edukacji. Mamy miesiąc czasu na wyrażanie opinii, a potem machina zmian ruszy pełną parą.

Mnie najbardziej interesuje lista lektur dla licealistów. Poniżej przedstawiam proponowany kanon literatury, zarówno dla poziomu podstawowego, jak i rozszerzonego. Jest w nim dużo, dużo więcej pozycji niż obecnie. Właściwie wracamy do tego, co było przed wprowadzeniem reformy (gdy liceum było czteroletnie), czyli do nauki polskiego ściśle związanej z czytaniem lektur. A lektur kiedyś było dużo. Sercem jestem za zwiększaniem liczby książek, które młodzież licealna powinna znać. Jednak rozum każe mi zapytać, czy nauczyciel jest w stanie tak bogaty program zrealizować. W starym liceum do dyspozycji było zwykle 20 godzin polskiego na cykl (po 5 godzin tygodniowo w każdej klasie), natomiast w nowym programie ma być 12 godzin dla poziomu podstawowego (czyli po 4 godziny; teraz jest łącznie 14 godzin) oraz 16 dla poziomu rozszerzonego (teraz jest minimum 17, tzn. o 3 godziny więcej niż dla poziomu podstawowego).

Wydaje się więc, że program reformy to tylko pobożne życzenia. Proszę mnie źle nie zrozumieć. Bardzo chciałbym czytać z uczniami setki lektur. Jednak czym innym są romantyczne marzenia, a czym innym świadomość, że na wszystko trzeba mieć czas. Program proponowany przez minister Hall jest doskonały, ale tylko pod warunkiem, że nauka w liceum będzie trwać jakieś 10 lat. Jeśli natomiast ma to być nadal 3-letnie liceum, to twórcy programów muszą zejść na ziemię, a najlepiej przyjść do szkół i zapytać praktyków, ile da się z uczniami zrobić w określonym czasie. Nowe podstawy programowe są pilnie potrzebne, jednak nie mogą one powstawać na zasadzie, kto da więcej. Jak wszędzie, także w tej sprawie potrzebny jest umiar. Bo inaczej okaże się znowu, że kolejny minister chciał dobrze, ale wyszło jak zwykle. Dlatego proszę, miarkujcie się ludzie. Program nauczania to nie krzyż Pański. Uczeń musi być w stanie go udźwignąć.

A oto lektury.

Poziom podstawowy:
Fragmenty Biblii (fragment Pieśni nad pieśniami, wybrane psalmy, Księga Hioba, Apokalipsy); mit jako topos; Sofokles Antygona lub Król Edyp (wersja literacka lub spektakl teatralny); Dzieje Tristana i Izoldy (fragmenty) Bogurodzica; Lament świętokrzyski; Jan Kochanowski – wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum) i psalm; Mikołaj Sęp Szarzyński – wybrane sonety; William Szekspir Makbet lub Hamlet; Miguel Cervantes Don Kichote (fragmenty); Ignacy Krasicki – wybrana satyra lub fragment Monachomachii; Adam Mickiewicz – wybrane sonety i inne wiersze (w tym Romantyczność), Dziady część IV (fragmenty) i Dziady część III, Pan Tadeusz; Juliusz Słowacki – wybrane wiersze; Kordian (fragmenty) Cyprian Norwid – wybrane wiersze; Bolesław Prus Lalka; Fiodor Dostojewski wybrany utwór, np. Zbrodnia i kara, Łagodna; Joseph Conrad Jądro ciemności; Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff – wybrane wiersze; Stanisław Wyspiański Wesele; Władysław Stanisław Reymont Chłopi (tom I – Jesień); Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński – wybrane wiersze; Jarosław Iwaszkiewicz – wybrane opowiadanie; Bruno Schulz – wybrane opowiadanie, np. Sklepy cynamonowe; Witold Gombrowicz Ferdydurke (fragmenty); Stefan Żeromski – wybrany utwór (Wierna rzeka, Echa leśne, Ludzie bezdomni lub Przedwiośnie); Tadeusz Borowski – wybrane opowiadanie; Irit Amiel – wybrane opowiadanie z tomu Osmaleni lub Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem (fragmenty); Gustaw Herling-Grudziński Inny świat (fragmenty); Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert; Ewa Lipska, Adam Zagajewski, Stanisław Barańczak – wybrane wiersze; Miron Białoszewski – wybrane utwory; wybrany dramat dwudziestowieczny z literatury polskiej (np. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Sławomira Mrożka lub Tadeusza Różewicza); wybrana powieść ze współczesnej literatury polskiej (np. Tadeusza Konwickiego Kronika wypadków miłosnych, Stanisława Lema Solaris, Józefa Mackiewicza Droga donikąd, Juliana Stryjkowskiego Austeria, Zofii Nałkowskiej Granica, Marii Kuncewiczowej Cudzoziemka); wybrana powieść ze współczesnej literatury światowej (np. Franza Kafki Proces, Alberta Camusa Dżuma, George’a Orwella Rok 1984, Isaaca Bashevisa Singera Sztukmistrz z Lublina, Gabriela Garcii Marqueza Sto lat samotności, Umberto Eco Imię róży); Ryszard Kapuściński Podróże z Herodotem (fragmenty). Ponadto: wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów (np. Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Kieślowskiego, Krzysztofa Zanussiego, Andrzeja Munka).
Poziom rozszerzony, czyli dodatkowo:
Stary i Nowy Testament (w kontekście genologicznym); mit jako archetyp; wybrany esej Mieczysława Jastruna lub Zygmunta Kubiaka poświęcony kulturze antycznej; Horacy – wybrane liryki; Dante Alighieri Boska komedia (fragmenty); Jan Kochanowski Treny (jako cykl poetycki); Jan Andrzej Morsztyn – wybrane wiersze, Johann Wolfgang Goethe Faust (fragmenty); wybór romantycznej poezji europejskiej (np. Schillera, Puszkina, Goethego); Juliusz Słowacki Kordian lub Fantazy; Zygmunt Krasiński Nie-Boska Komedia; realistyczna powieść europejska (np. Emila Zoli Nana lub Gustawa Flauberta Pani Bovary, Honoriusza Balzaka Ojciec Goriot); wybrane wiersze symbolistów francuskich (np. Charles’a Baudelaire’a, Paula Verlaine’a, Jeana Artura Rimbauda); Henryk Ibsen np. Nora; Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy; Gustaw Herling-Grudziński – wybrane opowiadanie; Czesław Miłosz – wybrany esej; Zbigniew Herbert – wybrany esej; Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata; dwie wybrane powieści (lub zbiory opowiadań) dwudziestowiecznych polskich autorów (np. Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Marii Kuncewiczowej, Józefa Wittlina, Józefa Mackiewicza, Juliana Stryjkowskiego, Andrzeja Kuśniewicza, Tadeusza Konwickiego, Stanisława Lema, Wiesława Myśliwskiego, Marka Nowakowskiego, Jerzego Pilcha, Olgi Tokarczuk, Stefana Chwina czy Pawła Huellego); dwie wybrane powieści (lub zbiory opowiadań) dwudziestowiecznych autorów z literatury światowej (np. Franza Kafki, Thomasa Manna, Vladimira Nabokova, Alberta Camusa, Isaaca Bashevisa Singera, Johna Steinbecka, Kurta Vonneguta, Gabriela Garcii Marqueza, Günthera Grassa, Umberto Eco czy Milana Kundery); wybrany dramat z literatury światowej (np. Samuela Becketta, Eugene’a Ionesco, Johna Osborna); wybrane wiersze dwudziestowiecznych poetów z literatury światowej (np. Thomasa Stearnsa Eliota, Wystana Hugha Audena, Paula Celana, Josifa Brodskiego); wybrany esej, dziennik lub reportaż autora polskiego (esej np. Kazimierza Wyki, Jana Błońskiego czy Marii Janion; dziennik np. Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej, Jarosława Iwaszkiewicza czy Witolda Gombrowicza; reportaż np. Ryszarda Kapuścińskiego – Heban, Hanny Krall czy Henryka Grynberga). Ponadto: wybrane filmy z klasyki kinematografii światowej (np. Charlesa Chaplina, Orsona Wellesa, Ingmar Bergman, Federico Felliniego, Akiry Kurosawy, Andrieja Tarkowskiego); spektakle teatralne (w tym Teatru TV) – przynajmniej jeden w roku; stała lektura gazety codziennej, tygodnika kulturalnego, miesięcznika i kwartalnika.